Rozwód rodziców wiąże się nie tylko z zakończeniem związku małżeńskiego, ale również z koniecznością uregulowania kwestii związanych z opieką nad dzieckiem i kontaktami z nim. W polskim systemie prawnym istotne znaczenie przywiązuje się do prawa dziecka do utrzymywania relacji z obojgiem rodziców, niezależnie od sytuacji między nimi. Kontakty z dzieckiem po rozwodzie są przedmiotem szczegółowych uregulowań, które mają zapewnić dobro małoletniego oraz stabilność jego życia rodzinnego.
Sąd, orzekając rozwód, może jednocześnie uregulować sposób wykonywania kontaktów z dzieckiem. W przypadku sporu między rodzicami, przepisy przewidują różnorodne procedury oraz instrumenty służące ochronie praw dziecka i zapewnieniu ich realizacji. Niezależnie od decyzji sądu, podstawową zasadą w sprawach kontaktów jest nadrzędność interesu i dobra dziecka.
Podstawy prawne dotyczące kontaktów z dzieckiem po rozwodzie
Regulacje dotyczące kontaktów z dzieckiem zawarte są przede wszystkim w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Kluczowe znaczenie ma art. 113 i następne, które opisują, w jakiej formie i zakresie rodzice mają prawo i obowiązek utrzymywać z dzieckiem relacje osobiste. Przepisy te podkreślają, że kontakt z dzieckiem obejmuje zarówno bezpośrednie spotkania, jak i utrzymywanie relacji na odległość, np. telefonicznie lub za pomocą komunikatorów internetowych.
Dodatkowo istotne normy zawarte są w innych aktach prawa, jak Kodeks postępowania cywilnego, który określa tryb rozpoznawania spraw o kontakty. W procedurze tej stosuje się również zasady wynikające z Konwencji o prawach dziecka oraz Konwencji haskiej, jeśli sprawa ma charakter międzynarodowy. Prawo do kontaktu nie wygasa z chwilą rozwodu i przysługuje każdemu z rodziców, o ile sąd nie postanowi inaczej.
Rodzaje kontaktów z dzieckiem ustalane przez sąd
Sąd może ustalić kontakty regularne, okazjonalne, a także zakaz kontaktów – w zależności od sytuacji danego przypadku i relacji dziecka z rodzicem. Najczęściej spotykanym rozwiązaniem są wizyty odbywające się w określone dni tygodnia, weekendy czy w czasie ferii i wakacji. Czasami przewiduje się również noclegi u rodzica, z którym dziecko na co dzień nie mieszka, jeżeli są ku temu odpowiednie warunki.
W szczególnych przypadkach sąd może ograniczyć kontakty rodzica z dzieckiem – poprzez wprowadzenie nadzoru kuratora lub obecności drugiego opiekuna podczas spotkań. Z kolei całkowity zakaz kontaktów może zostać ustanowiony jedynie wtedy, gdy relacje z dzieckiem zagrażałyby jego zdrowiu fizycznemu lub psychicznemu. Takie środki są kwalifikowane jako wyjątkowe i wprowadzane wyłącznie w sytuacjach skrajnych.
Obowiązki rodziców w zakresie kontaktów z dzieckiem
Obowiązkiem każdego rodzica jest współdziałanie w realizacji prawa dziecka do kontaktu z obojgiem rodziców. Nawet jeżeli jeden z rodziców ma ograniczoną władzę rodzicielską, pozostaje zobligowany do utrzymywania i ułatwiania kontaktów w ustalonym przez sąd zakresie. Utrudnianie lub uniemożliwianie kontaktów przez drugiego rodzica może prowadzić do konsekwencji prawnych.
Sąd zobowiązuje strony nie tylko do fizycznej obecności, ale również do punktualności, przygotowania emocjonalnego dziecka oraz stworzenia bezpiecznych warunków do spotkania. W przypadku napięć między rodzicami, powinny oni zadbać, aby konflikt nie wpływał negatywnie na kontakt drugiego rodzica z dzieckiem. Należy podkreślić, że to dziecko ma prawo do kontaktu – nie rodzic.
Procedura ustalania i zmiany kontaktów z dzieckiem
Postępowanie dotyczące ustalenia kontaktów z dzieckiem wszczynane jest na wniosek jednego z rodziców lub z urzędu w trakcie postępowania rozwodowego. Sąd, dokonując rozpoznania sprawy, opiera się na opinii biegłych, np. psychologów z opiniodawczych zespołów sądowych specjalistów, a także na sytuacji rodzinnej i emocjonalnej dziecka. Po rozpoznaniu sprawy wydawane jest postanowienie, które może być egzekwowane.
W przypadku zmiany okoliczności, możliwe jest złożenie wniosku o zmianę warunków kontaktów, np. ze względu na zmianę miejsca zamieszkania jednego z rodziców lub rozwój dziecka. Zmiana ustalonego kontaktu wymaga nowego orzeczenia sądu, przy czym poprzednie pozostaje w mocy do czasu jego zmiany. Nawet ustalenie kontaktów za zgodą obu stron najlepiej potwierdzić formalnie, aby uniknąć ewentualnych nieporozumień.
Skutki niewywiązywania się z obowiązków kontaktowych
Brak realizacji kontaktów z dzieckiem, mimo orzeczenia sądowego, może prowadzić do zastosowania przymusu egzekucyjnego. Sąd na wniosek jednego z rodziców może nałożyć grzywnę za każde naruszenie obowiązku kontaktu. Dotyczy to zarówno sytuacji, gdy jeden rodzic nie umożliwia drugiemu kontaktu, jak i gdy ten nie pojawia się na ustalonych spotkaniach.
W skrajnych przypadkach sąd może rozważyć zmianę rozstrzygnięcia dotyczącego władzy rodzicielskiej lub formy kontaktu, jeśli jego realizacja istotnie nie służy dobru dziecka. Ignorowanie obowiązków kontaktowych może być również brane pod uwagę w innych postępowaniach rodzinnych, np. dotyczących alimentów czy opieki nad dzieckiem.
Mediacje i alternatywne metody rozwiązywania sporów dotyczących kontaktów
W przypadku konfliktu między rodzicami dotyczącego kontaktów, dobrym rozwiązaniem jest skorzystanie z mediacji rodzinnej. Umożliwia ona wypracowanie wspólnego harmonogramu spotkań bez angażowania sądu. Porozumienia zawarte w trakcie mediacji mogą być zatwierdzone przez sąd i mieć taką samą moc jak orzeczenia sądowe.
Coraz częściej sądy, zanim przystąpią do rozstrzygania sprawy, zalecają stronom podjęcie prób ugodowego załatwienia sporu. Pomocne mogą być tutaj również ośrodki wsparcia rodziny oraz organizacje pozarządowe oferujące bezpłatne konsultacje psychologiczne i prawne. Alternatywne metody rozwiązywania konfliktów pozwalają uniknąć eskalacji napięć oraz minimalizują stres dla dziecka.
Więcej praktycznych porad prawnych można znaleźć na stronie www.prawnik-katowice.pl.
Informacje zawarte w tym artykule mają charakter wyłącznie ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one profesjonalnej porady prawnej i nie mogą zastąpić konsultacji z kwalifikowanym prawnikiem. Przed podjęciem jakichkolwiek działań na podstawie treści zawartych w tym artykule, należy skonsultować się ze specjalistą w celu uzyskania indywidualnej porady dostosowanej do konkretnej sytuacji.
Artykuł sponsorowany
